غیبت موضوع "زیباشناسی" در متون فقهی و کلامی

از کانال وادی : https://telegram.me/vaadie

🔴 فرض کنید هنگام راه رفتن در پیاده رو، یک بچه سه- چهار ساله را ببینید که کنار پیاده رو نشسته، از سرما به خود میلرزد و چند جعبه دستمال کاغذی گذاشته و میفروشد. دیدن این صحنه برای یک انسان مومن و مسلمان، چند پیامد میتواند داشته باشد:

1- بعضی به یاد آیات و روایات مرتبط با انفاق و صدقه می افتند و عقاید خودشان را در این زمینه مرور میکنند.
2- بعضی از روی عادت و وظیفه دینی، پولی از جیب در می آورند و به کودک میدهند و میروند.
3- بعضی هم از دیدن این صحنه دچار تاثر و تالم خاطر شدید میشوند.

ممکن است دو حالت یا هر سه حالت فوق هم برای کسی روی دهد. تفاوت این سه در این است که هر کدام مرتبط با یک جنبه انسان است. اولی مرتبط با #عقاید و جنبه نظری انسان است. دومی مرتبط با #اخلاق و جنبه عملی انسان است. و سومی مرتبط با #عواطف و احساسات انسان است.

🔸عموما در فضای فقهی و کلامی ما گفته میشود دین دو جنبه دارد: عقاید و احکام. (اصول و فروع دین هم از همینجا نشات گرفته است) و عموما از جنبه سوم غفلت میشود.

🔸برخی جریانات غربی مثل اگزیستانسیالیسم و رمانتیسم بر جنبه سوم تاکید زیادی می ورزند. در سالهای اخیر هم توجه به این جنبه حول محور Spirituality یا #معنویت_گرایی (که ارتباط چندانی هم با دین گرایی ندارد)، رشد زیادی داشته است.
 ایمانوئل #کانت که او را قله فلسفه میدانند به هر سه جنبه توجه کرده است. پروژه اول فلسفی او با عنوان "نقد عقل محض" به جنبه اول پرداخت. بعد دید به مساله اخلاق که جنبه مهمی از وجود آدمی است توجه نکرده، لذا "نقد عقل عملی" را نوشت. بعد از آن هم باز به تعبیر خودش دید جای یک چیزی میان این دو خالی است و "نقد قوه حکم" را نوشت که به مباحث #زیبایی_شناسی می پردازد.
حتی #ارسطو  که به خاطر تقسیم حکمت به نظری و عملی، معلم اول شناخته میشود، یک "حکمت صناعی" یا فرونسیس هم دارد(که به شدت مغفول مانده) و به همین جنبه سوم برمیگردد.

🔸در سنت #فقه و #کلام_اسلامی همانطور که بیان شد، به عواطف، امیال، احساسات انسانی و قوه زیباشناسی کمتر بها داده شده، بلکه در بعضی موارد توصیه به سرکوب آن شده است. ولی این جنبه و این قوه در وجود انسان بطور فطری وجود دارد. در آیات متعددی از #قران هم بر آن تاکید شده است. یکی از بهترین آنها آیه 32 سوره اعراف است که خداوند می فرماید:
 "قُلْ مَنْ حَرَّمَ زینَةَ اللَّهِ الَّتی‏ أَخْرَجَ لِعِبادِهِ وَ الطَّیِّباتِ مِنَ الرِّزْقِ قُلْ هِیَ لِلَّذینَ آمَنُوا فِی الْحَیاةِ الدُّنْیا خالِصَةً یَوْمَ الْقِیامَةِ کَذلِکَ نُفَصِّلُ الْآیاتِ لِقَوْمٍ یَعْلَمُونَ    بگو چه کسی حرام کرد زینتی را که خداوند برای بندگانش پدید آورد و روزی‌های پاکیزه را؛ بگو آن برای کسانی است که ایمان آورده‌اند در زندگی دنیا، و به طور خالص [برای آنهاست] در روز قیامت؛ این گونه آیات را برای جماعتی که بدانند به تفصیل بیان می‌کنیم.

🔸این زیبایی های موجود در عالم، و این #قوه_زیبایی_شناسی موجود در انسان، قطعا بیهوده و عبث خلق نشده. خداوند انسان را به این وسیله به سوی خیر و نیکی هدایت میکند. همانطور که از این آیه استفاده میشود، این زیبایی ها، تمثیل و استعاره ای از زیبایی مطلقی هستند که در قیامت وجود دارد و کار استتعاره و تشبیه هم انتقال انسان از مشبهٌ به،  به مشبه است. همین اسن که #حافظ میگوید:
مزرع سبز فلک دیدم و داس مه نو
یادم از کشته خویش آمد و هنگام درو

🔸برگردیم به مثال اول مطلب؛ یک #مومن و مسلمان واقعی کسی است که با دیدن آن صحنه، هر سه جنبه وجودیش هماهنگ با هم، دینی عمل کند. یعنی کسی  که احساسات، عقاید و اعمالش هر سه دینی باشد. پدیده تظاهر، نفاق، خشونت، تخریب محیط زیست، خودخواهی و حتی بی حجابی و بی عفتی و..، همه وقتی بروز میکنند که فقط یک یا دوجنبه انسان دینی باشند و هر سه جنبه، منسجم و متحد باهم عمل نکنند.

 پ.ن:کانال وادی، محمل تلگرامی نوشتجات بنده است. برخی مطالب آن را در اینجا هم قرار میدهم که در هیاهوی تلگرام گم نشود!